1 Mayıs İşçi Bayramı: Mücadele, dayanışma ve emeğin tarihi

1 Mayıs, dünyada işçilerin hakları için verdiği mücadelenin simgesi olarak kutlanıyor. “Emek ve Dayanışma Günü” olan bu tarihin kökenini nereye dayanıyor?

İlk kez 1856'da Avustralya'nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri, günde 8 saatlik iş günü için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi'ne kadar bir yürüyüş düzenlediler. 1 Mayıs 1886'da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğinde işçiler, haftada 6 gün ve günde 12 saat olarak düzenlenmiş çalışma takvimine karşı çıktılar. Bunun yerine günlük 8 saatlik çalışma talebiyle iş bıraktılar. Chicago merkezli yapılan gösterilere yarım milyon işçi katıldı. Kentaki’de 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi kol kola birlikte yürüdüler. O dönemde Kentaki'deki parklar, siyahlara kapalıydı. İşçiler, uzun süre sokaklarda yürüdükten sonra hep birlikte Ulusal Park'a girdiler. Eyaletlerdeki siyah ve beyaz işçilerin birlikte yaptığı gösteriler, toplumsal bir dayanışma örneği olmakla birlikte gazeteler tarafından 'önyargı duvarları da yıkılmış oldu' şeklinde yorumlanmıştı. Bu gösteriler 1 Mayıs'ı izleyen günlerde tüm harareti ile devam etti ve 4 Mayıs'ta kanlı Haymarket Olayı'na yol açtı. 4 Mayıs’ta Haymarket Meydanı’nda yapılan bir protesto mitinginde, kimliği belirsiz bir kişi tarafından polisin üzerine bomba atıldı. Bunun sonucunda polis de ateş açtı, birçok kişi hayatını kaybetti ve onlarca kişi de yaralandı. Olay sonrası bazı işçi liderleri idam edildi ya da ağır cezalara çarptırıldı. Bu olay, işçi hareketi tarihinde dönüm noktası oldu. Ama yürürlüğe konulan yasal baskılar yoluyla bu gösterinin tekrarlanması engellendi. 1890’DAN BERİ KUTLANIYOR 14 Temmuz-21 Temmuz 1889'da toplanan İkinci Enternasyonal'de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada "Birlik, mücadele ve dayanışma günü" olarak kutlanmasına karar verildi. Böylelikle yapılması istenen gösterinin ikincisi 1890 yılında yapılabildi. Zaman içinde ama hızla 8 saatlik iş günü birçok ülkede resmen kabul edildi. 1 Mayıs böylece işçilerin birlik ve dayanışmasını yansıtan bir bayram haline geldi. Günümüzde Çin, Kuzey Kore Vietnam, Laos, Küba , Venezuela, Nepal ve Bolivya gibi sosyalist ülkeler başta olmak üzere daha birçok ülkede tatil olarak kabul edilen 1 Mayıs, işçiler ile birlikte büyük kitlelerin katılımıyla kutlanır oldu. Kimi ülkelerde 1 Mayıs siyasal bir eylem biçimini de alır. TÜRKİYE’DE 1 MAYIS Osmanlı Devleti döneminde işçi örgütlenmesinin en gelişmiş olduğu yer Selanik'ti ve 1911 yılında burada tütün, liman ve pamuk işçileri, ilk defa 1 Mayıs gösterisi düzenleyerek bu günü kutladılar. Ama 1 Mayıs İşçi Bayramı, Türkiye'de ilk kez 1923'te resmî olarak kutlanmıştır. 1977 yılında İstanbul Taksim Meydanı’nda yaşanan ve “Kanlı 1 Mayıs” olarak anılan olaydan sonra uzun yıllar resmi kutlamalara yapılmadı. 2008 Nisan'ında, "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edilmiştir. 22 Nisan 2009 tarihinde TBMM'de kabul edilen 5892 sayılı yasanın, 27 Nisan 2009'da Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile 1 Mayıs resmi tatil ilan edilmiştir. Günümüzde 1 Mayıs, birçok ülkede resmi tatil olarak kutlanmakta ve işçilerin haklarının savunulduğu bir gün olarak kabul edilmektedir. Yürüyüşler, mitingler, konserler ve çeşitli etkinliklerle işçilerin emeğine, haklarına ve dayanışmasına vurgu yapılır.