Atatürk’ün Silvan Günleri: Bir Tarih Nefesi

Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 1916 ve 1917 yıllarında iki kez Silvan’a gelerek hem askeri hem de kalkınma çalışmalarını yerinde inceledi. Bugün karargâh olarak kullandığı bina Gazi İlkokulu, konakladığı ev ise Atatürk Müzesi olarak ayakta duruyor.

Haber: İhsan YILMAZ / ÖZEL MALABADİ HABER - Cumhuriyet’in kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1916 ve 1917 yıllarında gerçekleştirdiği iki ayrı Silvan ziyareti, hem askeri hem de tarihî açıdan büyük önem taşıyor. Atatürk’ün Silvan’daki günleri, halkın belleğinde bir gurur, taş sokaklarda ise hâlâ yankılanan bir hatıra olarak yaşamaya devam ediyor. Birinci Ziyaret: Cephe Gölgesinde Bir Karargâh (1916) Atatürk, 16. Kolordu Komutanı olarak görev yaptığı dönemde, Bitlis ve Muş cephelerinde yürüttüğü operasyonlar sırasında 1916 yılında Silvan’a gelmişti. Silvan o yıllarda cephe gerisinde stratejik bir karargâh işlevi görüyordu. Mustafa Kemal Paşa, burada hem askeri düzenlemeleri bizzat yönetmiş hem de yerel halkla temas kurarak moral gücünü yükseltmişti. Paşa’nın Silvan’daki karargâhı, bugün “Gazi İlkokulu” olarak bilinen ve hâlâ ayakta duran tarihi binaydı. İkinci Ziyaret: Cumhuriyet’in Nefesi (1917) Atatürk’ün ikinci ziyareti, 1917 yılında gerçekleşti. Bu kez genç Cumhuriyet’in lideri olarak bölgedeki kalkınma hamlelerini yerinde incelemek üzere Diyarbakır’a gelen Mustafa Kemal, Silvan’a da uğrayarak önemli temaslarda bulundu. Beraberinde dönemin bakanları, komutanları ve bilim insanları bulunuyordu. Bu ziyaret, Silvan’ın tarihî kimliğini ve bölgenin kalkınma potansiyelini gündeme taşıdı. Karargâh Gazi İlkokulu, Konukevi Atatürk Müzesi Oldu Atatürk’ün 1916’da karargâh olarak kullandığı Sadık (Üstün) Bey’e ait bina, bugün Silvan Gazi İlkokulu’dur. 1917’deki ziyareti sırasında konakladığı ev ise o yıllarda Hazrolu Mehmet (Budak) Bey’in mülkiyetindeydi. Daha sonra bu ev restore edilerek Atatürk Evi ve Müzesi’ne dönüştürüldü. Müze, Mustafa Kemal’in kişisel eşyalarının yanı sıra Silvan’ın o dönemine ait kültürel izleri de barındırıyor. Silvan Halkının Belleğinde Bir Sevgi ve Onur Silvanlı yaşlıların anlattıklarına göre, Atatürk’ün gelişi büyük bir sevinçle karşılanmıştı. Halk evlerini süsleyip çocuklarını ellerinde bayraklarla sokaklara çıkarmış, Paşa da esnafla sohbet edip çocuklara şeker dağıtmıştı. Atatürk, Silvanlılara birlik, üretim ve kalkınma çağrısı yapmıştı. O günlerin fotoğrafları bugün hâlâ o dönemin duygusunu yaşatıyor. Silvan’da Geçen Hatıralar Silvan Kâzım Karabekir İlkokulu eski müdürü Mehmet Çelik’in 1972’de babasından naklettiği anılar, Atatürk’ün halkla ne kadar iç içe olduğunu gösteriyor: “Mustafa Kemal Paşa, haftada bir bizim mağazaya gelir, Sadık (Üstün) Bey’le tavla oynardı. Bir gün kavak ağaçlarımız kesildi. Paşa bunu öğrenince iki altın gönderip ‘Bu senin ağaçlarının bedelidir evladım’ dedi. Adaletine hayran kalmıştım.” Hazrolu Mehmet Budak Bey’in hatıraları ise Atatürk’ün hem askerine hem halka olan duyarlılığını anlatır: “Bir gün yemek hazırlandığında ‘Asker cephede açken ben sofraya oturamam’ dedi. Mehmet Bey 800 kile buğday bağışlayarak askerin iaşesini sağladı. Paşa’nın insana ve askere olan sevgisi, hepimizi derinden etkilemişti.” Fatma Nine’nin Hatırası Silvanlı 75 yaşındaki Fatma Nine, 1981’de verdiği röportajda çocukluk anılarını şöyle anlatmıştı: “Paşa’nın çadırı Sadık Bey’in konağının önündeydi. Her gün onu görmek için saatlerce beklerdik. Bize şeker dağıtır, fakirlere elbise verirdi. Bana da elbise ve yüzük göndermişti. Onun evlatlığı olma teklifini ailem kabul etmedi. Hâlâ gözümün önünde o nurlu yüz.” Silvan Cephesi ve II. Ordu Dönemi Paşa, 1916 sonunda II. Ordu Komutan Vekilliğine getirildi. Silvan’daki karargâhını devrederek Diyarbakır’a geçti. Burada Albay İsmet (İnönü) ile birlikte çalıştı. 2 Nisan 1917’de ordunun tüm birliklerine gönderdiği genelgede birlik saati standardını kurmuş, İstanbul saati ile senkron sistemi getirmişti. Bu düzenleme, orduda disiplinin en somut göstergelerinden biri olarak tarihe geçti. Bir Tarih Nefesi: Silvan’ın Taşlarında Atatürk’ün İzleri Silvan’da Mustafa Kemal Paşa’nın konakladığı her ev, geçtiği her sokak, oynadığı her tavla oyunu bugün bir tarih kokusudur. Atatürk’ün Silvan günleri, yalnızca bir askerî ziyaret değil, Cumhuriyet’in Anadolu’nun en uzak köşelerine kadar uzanan nefesinin bir simgesidir.